Yabancı bir diplomat dostum, Türkiye’nin genç diplomatlar için bir laboratuar olduğunu söylerdi. Türkiye de bir ayda yaşanan hadiseleri batılı birçok ülkede bir yılda bile yaşamak mümkün değildir diye ilave ederdi. Türkiye’nin gündeminin bu kadar yoğun olmasının önemli nedenlerine kısaca göz atacak olursak Türkiye’nin içinde bulunduğu bölgelerin (Ortadoğu, Kafkaslar, Balkanlar, Karadeniz, Akdeniz ) sorunlu olması, Türkiye’nin imparatorluk ardılı bir ülke olması nedeniyle bölge halkının yaşadığı sorunlarla ilgili Türkiye’yi yanlarında görmek istemeleri, değişen uluslar arası konjonktür nedeniyle Türkiye’ye yeni roller üstlenmesi, Türkiye’nin büyüyen ekonomisi ile birlikte daha güçlü hale gelmesi ve çıkarlarının çeşitlenmesi ve fazlalaşması ile daha geniş coğrafya da çalışma yapmak zorunda kalması gibi benzer nedenler Türkiye’nin dış politikasında bazı değişiklikler yapması zorunluluğu getirmiştir.

Son birkaç aydır yoğun olarak özellikle batı basınında Türk dış politikasında eksen kayması tartışmaları yapılmaktadır. Bu tartışmaya neden olan AKP iktidarının Filistin, İran politikaları ve İsrail’e karşı sert tutumu. Bunlara ilave olarak Arap ülkeleriyle kurdukları yakın ilişki. Bu olaylara bakarak Türk dış politikasında eksen kayması var demek doğru değildir. Batılı ülkeler ve İsrail açısından Türkiye’nin takip ettiği dış politika iyi olmaya bilir ve muhtemelen onların ulusal çıkarlarına uygun değildir. Batının yaptığı bu tartışmaya kendi ulusal çıkarımız açısından baktığımızda AKP iktidarının Arap ülkeleri başta olmak üzere İslam dünyasıyla yakın ilişkisi Türk devletinin ve milletinin çıkarına olduğu kanaatindeyiz. Ancak İsrail’e aşırı tepki, Filistin’i ulusal bir sorun haline getirme çabaları ve İslami ideoloji sahiplerinin aşırılıklarını Türk milletinin tamamının fikriymiş gibi davranma ve İran’a ölçüsüz destek ve dünyanın en büyük ve en etkili ülkelerini başka ülkelerin çıkarını korumak için karşısına alması Türk Devletinin ve Türk Milletinin çıkarına değildir.

1990, Soğuk Savaş sonrası birçok ülkenin dış politikasında önemli değişiklikler olmuştur. Özellikle Doğu Bloğundan bağımsızlığını kazanan Doğu Avrupalı ülkelerin dış politikaları radikal bir değişiklik yaşamıştır. Batılı ülkelerde dış politikalarında değişikliğe gitme ihtiyacı hissetmiştir. O zaman onlarında dış politikalarında da eksen kayması oldu dememiz gerekir. Ancak bu böyle adlandırılmıyor. Zira onların uyguladığı farklılık sistem içinde bir farklılık olarak değerlendirilmektedir. Türkiye de benzer nedenlerle farklı politikalar uygulasa da AKP’nin üst yöneticilerinin İslami tandanslı Milli Görüş düşüncesinden gelmesi batılıları Türkiye eksen kayması mı yaşıyor tartışmalarını başlatmıştır. Türkiye de AKP’nin dışında herhangi bir parti, Cumhuriyetin laik ve çağdaş birikimleri ve Atatürk’ün ilkeleri konusunda daha hassas bir iktidar olsaydı ve dış politika da benzer değişiklikler yapsaydı Türk dış politikasında eksen kayması tartışmalarının yapılması belki de olmayacaktı.

Recep Tayyip Erdoğan ve arkadaşlarının aldığı kararlar kutsal değildir ve tartışılmalıdır. Türkiye de kim ve hangi siyasi görüş iktidarda olursa olsun yapmak zorunda olduğu şey Türk devletinin ve Milletinin çıkarlarına uygun bir dış politika takip etmesidir. Dışişleri bakanı Davutoğlu’nun geliştirdiği iddia edilen bir dış politika teorisini uyguladığı düşünülmektedir, ya da yurt içi ve dışında böyle bir algılama var. Türkiye bir dış politika teorisini denemek için kullanılacak bir ülke değildir. 70 milyonluk bir nüfusa, koca ve şerefli bir tarihe, etrafında bir yığın düşmana ve içinde dış destek alan bir terör belası vardır. Dolaysıyla Türkiye’yi yönetenlerin herhangi bir ideolojiye bağlı kalmadan, rasyonel ve günün ihtiyaçlarına cevap veren, ülke çıkarlarını gözeten bir dış politika takip etme zorunluluğu vardır.

Prof. Dr. Haydar Çakmak