Bu bağlamda Kazakistan’ın söz konusu alandaki son durumunu analiz etmemizin yerinde olacağı kanısındayız. Günümüzde Kazakistan’ın ekonomik kalkınma modelini birçok ülke dikkatle incelemektedir.  

Kazakistan ekonomisinin bu denli gelişmesinde kuşkusuz en büyük rol ülkede büyük miktarda bulunan enerji hammaddesidir. Kanıtlanmış rezervler bazında Kazakistan dünyanın ilk 10 ülkesi arasında girmektedir. Tahmin edilen toplam petrol miktarı 12-17 milyar ton dolayındadır. Kanıtlanmış ve üretimi gerçekleştirilen petrol ve doğal gaz miktarı şu şekildedir: 4,8 milyar ton petrol ve 3,4 milyar m3 doğalgaz… Ve son yapılan tahminlere göre 2010 yılında Kazakistan dünyadaki ilk 10 petrol ihracatçısı arasında girecektir. Bu da yeni keşfedilen Kaşagan petrol yatakları sayesinde olacaktır.

Kazakistan’ın kara sahanlığında keşfedilen petrol yataklarının yanı sıra deniz sularında da çalışmalar devam etmektedir. 2007 yılında toplam petrol üretimi 67 milyon ton düzeyinde iken, 2015’te bu rakamın 130 milyon tona çıkması öngörülmektedir.

Enerji kaynaklarının yanı sıra Kazakistan ekonomisinde tarım ve köyişleri sektörü de önemli yere sahiptir. Kazakistan buğday üretiminde BDT ülkeleri arasında Rusya ve Ukrayna’dan sonra üçüncü sıradadır. Bu bakımdan sadece kendi ihtiyaçlarını karşılamakla kalmayıp, büyük ölçüde de ihraç etmektedir. 

Günümüzde Kazakistan ekonomisinin gelişiminde enerji kaynakları büyük role sahip olduğu aşikardır. 1985 yılına göre Kazakistan’da bu kaynakların üretimi %225’lik artış göstermiştir.Dünya bazında artış ise sadece %113 dolayındadır.

Araştırmaya konu olan ülkenin ekonomisine 60 milyar dolardan fazla doğrudan yabancı yatırım gerçekleştirilmiştir. Bunun da başlıca sebebi olarak, Kazakistan’ın güvenilir partner olarak istikrarlı ekonomiye sahip olması ve karşılıklı çıkarlar prensibine dayanıyor olmasına bağlanmaktadır.

Uluslararası alanda tasdik edildiği üzere, Kazakistan’ın finans sistemi sağlam bir altyapıya sahiptir. BDT ülkeleri arasında Kazakistan ilk defa bir Milli Fon oluşturarak sosyo-ekonomik gelişimin istikrarının temellerini atmış ve ülkenin olumsuz dış etkenlerden korunmasını sağlamıştır.

Günümüz itibariyle, Milli fon’da 21,4 milyar ABD doları birikmiştir. Ülkenin altın rezervleri ise (Milli Fon dahil olmak üzere) toplamında 40 milyar ABD doları aşmaktadır. 10 yıl öncesine kadar kişi başına GSMH düzeyi 700 ABD doları civarında iken 2010 yılında bu gösterge 8000 dolara, 2015’te ise 13000 dolar olması öngörülmektedir. Ve bunlar ABD’de vuku bulup tüm dünyayı etkileyen mortgage krizine rağmen başarılabilmektedir.

Kazakistan için "kriz" kelimesini seslendirmek doğru olmasa gerek. Nitekim, Kazakistan’da mortgage sistemi daha yeni gelişme göstermektedir. Kazakistan Merkez Bankası Başkanı A.Saydenov’a göre ABD’de vuku bulan mortgage krizi Kazakistan’ı henüz etkilememiştir. "Şu anda bankalardaki mevduat, kredi ve gayrimenkul piyasasının artış hızının kesintisinden bahsedebiliriz. Bu da Merkez Bankası’nın ve Mali Piyasası Denetleme Kurulu’nun uzun dönemli hedeflerle örtüşmektedir. Bizce bu alanlardaki aşırı fon büyümesi ekonomide balon etkisi yaratabileceğinden korkuyorduk ve uluslararası piyasaya paralel Kazakistan’daki fon artış hızının azalması lehimize işlemektedir."

Günümüzde Kazakistan, yeterli derecede fon birikimine sahip olmakla beraber dışarıya da transfere başlamış durumdadır. Kazakistan’ın yabancı ülkelerdeki toplam yatırım miktarı 10 milyar ABD doları dolayındadır. Bunların büyük bir kısmı Rusya ve bölge ülkelerine yapılmıştır. Ayrıca, Kazakistanlı şirketler Avrupa, Türkiye ve İsrail’de de başarılı çalışmalara imza atmaktadır.

Kazakistan, yakın dönemde Kırgızistan ekonomisine 2,5 milyar ABD doları (ki bu Kırgızistan’ın yıllık bütçesinin 4 katıdır), aynı miktarı Rusya’ya, Gürcistan ekonomisine 1 milyar ABD doları, Tacikistan’a birkaç yüz bin ABD doları seviyesinde ticaret ilişkisi kurmuştur. Yurtdışındaki projeler arasında ise Moskova’nın Domodedovo banliyösünde büyük lojistik merkezinin inşaatı, Kazakistan petrol şirketi "KazMunayGaz"’ın Romanya petrol şirketi olan Rompetrol Group NV’nın %75 hissesinin alışının (1,6 milyar ABD doları) gerçekleştirilmesi gösterilebilir. Bilindiği gibi, Romanya petrol şirketi aynı zamanda Avrupa’nın 7 ülkesinde 630 akaryakıt istasyondan oluşan ağa sahiptir.

Bunların yanı sıra, BDT ülkeleri arasında, Rusya hariç tutulursa, Kazakistan tek işgücü ihraç eden ülke statüsündedir. Rusya çevre ülkelerinden işgücü çekim merkezi haline geldiyse de, Kazakistan bu hususta geri kalmamakta ve işgücü göndermekle kalmayıp, civar ülkelerdeki işgücünün çekim merkezi haline gelmiştir.

Analistlere göre Kazakistan’ın başarı sırrı sadece enerji ve diğer hammadde kaynaklarında değildir. Kazakistan hükümetinin hammadde dışı sektörü geliştirme programı çerçevesinde katma değeri yüksek mal ve hizmetlerin üretimine de büyük önem verilmektedir. BDT ülkeleriyle karşılaştırdığımızda Kazakistan’da "kendi işini" açmak daha kolay ve iş alanı daha fazladır.

Kazakistan’ın bağımsızlığını kazanmasının ardından kısa bir süre geçmiş olmasına rağmen, alınan mesafenin oldukça önemli olduğu görülecektir.Bu duruma temel olmak üzere bazı parametrelere bakalım…

-Kişi başına düşen milli gelir 6 bin dolar, uzun vadeli bankacılık notu BB+

- Okuma yazma oranı % 99

- Son 7 yılda yapılan doğrudan dış yatırım tutarı 50 milyar dolar

- 2008 yılında 70 milyon ton petrol üretimi bekleniyor. Bu üretimin yıllık olarak ülke bütçesine katkısı 10 milyar dolar

- Tek haneli enflasyon (2007 yılı % 6), Büyüme hızı % 2’den, % 9.2’ye fırladı.

İşte tüm bu değerlendirmeler ışığında Kazakistan’ın dünya ekonomisinde hak ettiği yeri alacağını söylemek hiç de zor değil.