KIRGIZİSTAN’IN YOL HARİTASI ?

 

Kırgızistan yaklaşık 200.000 km2 yüzölçümü ve 5 Milyon nüfusu ile Orta Asya’nın stratejik ülkelerinden birisidir. Kazakistan, Özbekistan, Çin ve Tacikistan’a komşu olması, genç Kırgız Cumhuriyetinin küresel meselelerde etkinliğini artırabilme potansiyelini yansıtmaktadır. Çünkü ABD-Afganistan-Rusya, ABD-Çin-Rusya, Kazakistan-Özbekistan-Türkmenistan-Afganistan ilişkiler ağında ülkenin belirleyici rolü her geçen gün artmaktadır. Özellikle ABD’nin Afganistan’ı işgalinin ardından bölgedeki hakimiyet çabalarında Kırgızistan’a büyük önem atfettiği aşikardır. Öyle olmasaydı Manas’taki ABD üssünün Rusya ile karşı karşıya gelme pahasına devam etmesi yönündeki talep ve arzunun açıklanması zor olabilirdi. Aslında Kırgızistan’da iki askeri üssün varlığı söz konusudur. ABD Manas askeri üssünün yanında Kant’taki Rus askeri üssünü göz ardı etmemek gerekir. ABD Manas’taki askeri kuvvetleri vasıtasıyla Afganistan işgal sürecini başarıyla tamamlama gayesindedir. Rusya ise ABD’nin bu yaklaşımını karşısında her an dengeleri değiştirebilme gücünü elinde bulundurmak istemektedir. Hatta şu sıralarda Rusya yeni bir askeri üs kurulması için harekete geçmiş durumdadır.

Buna karşın geçtiğimiz aylarda Kırgızistan Cumhurbaşkanı Bakiyev, ABD üssünün kapatılacağını açıklamış ve bu açıklamanın Rusya ile gerçekleştirilen görüşmenin hemen ertesinde yapılması tartışmalara neden olmuştur. Çünkü, Rusya Kırgızistan’a 200 Milyon Dolara yakın hibe ve 2 Milyar Dolarlık uygun kredi desteğinde bulunacağını duyurmuştu. Acaba ABD üssünün kapatılması Rusya’nın bir talebi miydi?

Bu sorunun cevabını net olarak ortaya koymak neredeye imkansız. Nitekim Kırgızistan, ABD üssünün kapatılacağı yönündeki kararından birden bire vazgeçti. Hem de Türkiye Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün ziyaretinin ardından…Üstelik bu durum tartışmaların içine Türkiye’yi de çekiverdi. Çeşitli uzmanlarca "yoksa Kırgızları ikna eden Türk yetkililer miydi ?" sorusu ortaya atıldı. Bu soruya büyük ölçüde "hayır" diyebilmek gerekir. Öncelikle Kırgızistan’ın eğer Rusya karşı çıksaydı, Türkiye’nin bu yönde bir ricası olsa bile kararından geri adım atmasını gerçekçi saymak mümkün değildir. Üstelik Türkiye’nin bölgede bu tarzda stratejik kararları etkileyebilme gücü de tartışmalı başka bir husustur. Bu çerçevede Türkiye’nin "Türk Dünyası", "Avrasya Dengesi" bağlamında temel bakış açısında değişiklikler meydana geldiği söylenebilir. "Birlik" kavramı bugün yerini "iyi ilişkiler" yaklaşımına bırakmıştır. Diğer yandan Türkiye Cumhurbaşkanı’nın böyle bir taleple anılması ya da yan yana getirilmesi doğru bir seçenek değildir. Türkiye Kırgızistan ilişkilerinin temeli ve geleceği bu tür yakıştırmaların ötesinde ve üstünde olmalıdır.

Konuya bu açıdan bakıldığında Kırgızistan’daki ABD üssünün sürdürülmesine ilişkin karar, öngörülen kira ücretinin artışı dikkate alındığından kısa vadede Kırgız ekonomisine katkı sağlayacaktır. Aynı şekilde hiç kimse küstürülmemiş olacaktır. Ancak bu sürecin hep böyle sonuçlanacağı beklenemez. Kırgızları uluslararası güç dengesinde en fazla zorlayacak konu ABD-Rusya arasındaki mücadeledir. Rusya er ya da geç Kırgızistan’ı bir seçim yapmaya davet edecektir. Öyle ki bölgedeki küresel kırılmalar böylesine radikal kararlara zemin oluşturabilmektedir.

İşte bu durumda Kırgızistan’ın yeni stratejiler ve açılımlar meydana getirmesi yönündeki gereklilik hızla artmaktadır. Ülkenin ekonomik sıkıntıları ve yeraltı kaynaklarının diğer bölge ülkelerinden az olması, demografik yapısı ve siyasetteki ani refleksler Kırgızistan’ı bekleyen pek çok sorunun işaretlerini vermektedir. Yapılması gereken ülkenin su, coğrafi önem ve geçiş üstünlüğünü ön plana çıkaran proje ve açılımları bir an önce hayata geçirebilmesidir. Yönetimde bulunanların ülkede devam eden rüşvet, yolsuzluk, eşitsizlik gibi temel sonuçları ortadan kaldırabilmeye dönük kararlılık ve duruş içersinde olması da vazgeçilmez bir koşuldur. En önemlisi de sabırsız Kırgız halkının (büyük ölçüde haklı olarak) bu uyum ve değişim sürecine katkısının sağlanmasıdır.

15.09.2009

• 
• 
•